Tym razem I rozdział książki A. A. Martyrosjana — Dom handlowy Egibi (ros. А. А. Мартиросян — Деловой дом Эгиби), wydanej w Erewaniu w 1989 roku. Autor opiera się tu głównie o prace Ungnada, Weingorta, Krechera, Dandamajewa. Do tych pierwszych 3 nie mam dostępu, więc wydaje mi się, że takie podsumowanie warto było przetłumaczyć.

Swoje uwagi umieściłem w klamrach {} a swoje przypisy oznaczyłem gwiazdką.
 

Historia rodziny Egibi

Dokumenty archiwum Egibi pochodzą głównie z Babilonu, ale istnieje wiele tekstów z Borsippy, Opis, Kuty, Sippar, Kisz, Uruk oraz z różnych miast Medii i Persji, gdzie bywali członkowie rodziny Egibi. Głowy rodu posiadały nieruchomości w Babilonie i na jego przedmieściach, a także w Borsippie, Kisz i Kucie.

Pierwszy z rodziny Egibi w 715 p.n.e. wspomniany został Kudurru. Dalej — piastujący stanowisko gubernatora miasta Babilon pod rządami Kandalanu — Nabu-nadin-ah [1]. Znany jest również Bel-eter Egibi (660—590). Następne pokolenie: Nabu-zer-ukin, Bel-upahhir i jego brat Zakir oraz Kudurru, syn Ikiszi. Nie ma danych na temat ich lichwiarskiej lub komercyjnej działalności.

Następne pokolenie Egibi, na czele którego stał Szula, syn Nabu-zer-ukina, jest bardziej aktywne w życiu biznesowym. Szula jest wymieniany w dokumentach od 602 do 582 r. p.n.e. [2]. 28 z nich wymienia jego rodowe nazwisko {imię}, w 11-tu — jest pominięte, a w pięciu przypadkach sprawy Szuli są znane z dokumentów jego synów — Nabu-ahhe-iddina, Itti-Nabu-balatu i Bel-Keszira. Chodzi o długi Szuli, które w czterech z pięciu przypadków jest zobowiązany spłacić Nabu-ahhe-iddin. [3]

Z Szulą zachowały się dowody sprzedaży czterech niewolników, pokwitowania od dłużników za jęczmień i srebro (maksymalna kwota — 10 min), dwukrotnie organizowano spółkę handlową (ḫarrānu) z Muszezib-Belem, synem Marduka, najwyraźniej, zaangażowanym w prowadzenie handlu. Ostatni dokument dotyczący organizacji handlu jest sporządzony jako skrypt dłużny {weksel} na daktyle, jęczmień i 2 miny srebra na 20%, które Muszezib-Bel jest zobowiązany spłacić w 30-krotnym wymiarze, jeśli nie wypełni wziętych na siebie zobowiązań [4].

Raz Szula sprzedaje swojego niewolnika, kilka razy zboże i żywy inwentarz {bydło}. Kilkakrotnie zaciąga pożyczkę, raz pożycza 2 miny 14 sykli pod antychrezę {zastaw} własnego domu. Najwyraźniej, odsetki od długu przekroczyły miesięczną opłatę za dom, stąd Szula miesięcznie płaci wierzycielowi 2 1/4 sykli.

Dług ten nie został spłacony przez Szulę aż do jego śmierci, o czym świadczy nowy weksel, sporządzony na imię Nabu-ahhe-iddina, który przedłużył termin płatności o trzy lata. W 587 r. p.n.e. Szula arendował {wynajął} część królewskiego ogrodu {sadu}. Charakterystyczny dla Szuli jest całkowity brak danych na temat oddania w arendę {dzierżawy} ziemi, domów lub wynajmie niewolników. Niewiele jest danych także na temat lichwiarskich kredytów.

Nabu-ahhe-iddin, najstarszy z siedmiu synów Szuli i jego następca, urodził się około 612 r. p.n.e., zmarł w 543 r. i jest wspomniany w 160 dokumentach pochodzących głównie z Babilonu i jego przedmieść, rzadziej — z Opis, Takretain (Tikrit) i Kuty [5]. Był żonaty ze swoją krewną, Kudaszu, córką Szuli, syna Belupahhira Egibi [6]. Kudaszu o wiele lat przeżyła męża. Ostatnia wzmianka o niej jako kontrahencie transakcji {umowy} pochodzi z 528 r. p.n.e. ([Camb] 118).

W pierwszych latach po śmierci Szuli, Nabu-ahhe-iddin figuruje tylko jako spadkobierca {następca} ojca i skryba [7]. Do 568 r. p.n.e. Nabu-ahhe-iddin spłacił wszystkie długi ojca.

Najwyraźniej, do jego wzbogacenia w niemałej mierze przyczyniła się przyjaźń z Nergal-szar-usurem {Nergal-szarra-usurem}, zięciem Nabuchodonozora II, późniejszego króla Babilonii, który, prawdopodobnie, był znacznym lichwiarzem. Również w tym przypadku Nabu-ahhe-iddin początkowo pojawia się tylko jako skryba dokumentów, kontrahentami których są ludzie związani z Neriglisarem {Neriglissarem} — jego niewolnik, królewski komisarz, inni niewolnicy; spisuje protokoły {rejestry} o królewskim zarządzaniu {administracji} lub sądzie. Później, od 560 r. p.n.e., był bankierem Neriglisara {Neriglissara}, wystawiając na jego polecenie różne sumy wierzycielom niespłaconych dłużników, których weksle zostały wykupione przez Neriglisara. W 548 r. p.n.e. Nabu-ahhe-iddin na polecenie urzędnika Bel-szar-usura (Baltazara) zapłacił zarządcy domu {szafarzowi?} królewicza {księcia}. Dwukrotnie Nabu-ahhe-iddin występuje jako poręczyciel przed Neriglisarem lub jakimś księciem, za dłużników.

W tym samym czasie rozpoczęło się aktywne życie biznesowe Nabu-ahhe-iddina: między 560 a 545 r. p.n.e. Nabu-ahhe-iddin kupuje dziewięć rolnych działek, z których jedna znajduje się — w mieście Kuta, a pozostałe graniczą z posiadłością Nabu-ahhe-iddina w południowym Babilonie. W sumie między 560 a 545 r. p.n.e. kupił około 33,5 hektara ziemi. Wewnątrz Babilonu w tym samym okresie kupił dom i niezabudowaną działkę mieszkalną «obok domu królewicza», najwyraźniej, Bel-szar-usura. Dla porównania zauważmy, że do 560 r. Nabu-ahhe-iddin występował w roli kupującego tylko raz: w 579 r. nabył działkę mieszkalną (bītu abtu) w babilońskiej dzielnicy TE [8], gdzie później mieszkał.

W tym samym okresie Nabu-ahhe-iddin nabył łącznie 23 niewolników; za trzech z nich zostały wobec niego wniesione dwa pozwy, które Nabu-ahhe-iddin wygrał, przedstawiając akty sprzedaży [9]. Należy zauważyć, że w przypadku bezzasadnego roszczenia powód był zobowiązany zapłacić pozwanemu grzywnę, równą cenie sprzedanego niewolnika. Jeden niewolnik i jedna niewolnica Nabu-ahhe-iddina zostali sprzedani w 576 r. p.n.e. [10]

Od 555 r. p.n.e. do swojej śmierci Nabu-ahhe-iddin piastował urząd królewskiego sędziego w Babilonie. Biorąc pod uwagę, że na początku swojej kariery Nabu-ahhe-iddin służył jako skryba, rozsądne jest założenie, że skrybowie babilońskich tabliczek handlowych, a przynajmniej niektórzy z nich, otrzymali wykształcenie prawnicze, które umożliwiło im późniejsze zajmowanie urzędów sądowych i rozstrzyganie sporów majątkowych [11].

Przez cały ten czas Nabu-ahhe-iddin udziela niewielkich pożyczek w gotówce i naturze pod zastaw albo pod antychrezę majątku dłużnika, albo na procent, ale bez zabezpieczenia. W sumie pożyczył srebra na sumę 3 min 47 sykli. Pierwszą lichwiarską transakcję Nabu-ahhe-iddin zawarł w 564 r. p.n.e. [12] Pożyczane przez niego sumy rzadko przekraczały 1 minę. Często zastaw i procenty były połączone.

Transakcje pożyczkowe pozwalają Nabu-ahhe-iddinowi zarządzać zastawionymi niewolnikami i domem, ale w niektórych przypadkach Nabu-ahhe-iddin sam musi pożyczyć. Znanych jest pięć jego kwitów dłużnych {weksli}, maksymalna kwota — 2 miny 46 sykli — pożyczone w 559 r. W tych przypadkach nie ma odsetek i określony jest dokładny czas spłaty. Tylko jeden raz w 551 r. Nabu-ahhe-iddin pożyczył od sepiru [*] Baltazara 1,5 min srebra na okres trzech lat pod antychrezę jednego ze swoich domów [13].

Brak odsetek w przypadku, gdy dłużnikiem jest Nabu-ahhe-iddin, mówi nie tylko o jego wypłacalności, ale także o tym, że cieszył się on pewnym stopniem zaufania. O tym również świadczy jego działalność jako bankiera swoich deponentów {inwestorów} lub płatności w imieniu innych osób. Podobnego rodzaju operacje po raz pierwszy poświadczone są w 560 r. p.n.e.: dokonywane są płatności w imieniu Neriglisara, później, od 557 r. Nabu-ahhe-iddin przechowywał depozyty prywatnych osób lub zobowiązania dłużne ich dłużników i mógł, jak zobaczymy poniżej, pod naciskiem deponenta domagać się długów. Maksymalna kwota depozytu, przechowywanego przez Nabu-ahhe-iddin, wynosiła 11 min 18 sykli; kwoty, którymi operował Nabu-ahhe-iddin, wypełniając polecenia Neriglisara i innych deponentów, nie przewyższały 10—11 min [14].

Powyżej wspomniano o nabyciu działki w Kucie. Działka o powierzchni 1 kur (1,2 hektara) została obsadzona palmami. Najwyraźniej, wkrótce po nabyciu została wydzierżawiona, a w 554 r. dzierżawca {arendator} był winien Nabu-ahhe-iddinowi 3 kur — resztę czynszu {opłaty najmu}, dzięki czemu znane są dalsze losy działki. Później Nabu-ahhe-iddin wydzierżawił jedną z babilońskich działek, obsadzonych palmami, za 19 kur daktyli rocznie.

Dwukrotnie w arendę oddano domy, przy czym jeden z nich jest zastawem u Nabu-ahhe-iddina, a nie jego własnością, zachowały się także pośrednie dowody o oddaniu w najem niewolników. Generalnie, umowy dzierżaw Nabu-ahhe-iddina są nieliczne; można zauważyć, że w przeciwieństwie do swoich następców, Nabu-ahhe-iddin przywiązywał znacznie mniejszą wagę do wynajmu i dzierżawy niż do nabywania ziemi {działek} i domów. Pod jego rządami rodzina, stopniowo gromadząc duży majątek, aktywnie włączyła się w życie gospodarcze kraju, biorąc udział we wszelkiego rodzaju przedsięwzięciach i pracach administracyjnych.

Począwszy od 560 r. p.n.e., pojawiają się pierwsze dane niezależnej działalności niewolników Nabu-akhhe-iddina: i tak, jeden z jego niewolników był pożyczkodawcą wolnego człowieka, inny — wynajął młyn ręczny od swojego pana, zobowiązując się płacić mu miesięcznie 4 sut przemiału, a trzeci — wynajął od wolnego człowieka pomieszczenie — asuppu i magazyn (kāru) za 2 ka chleba dziennie. Wreszcie, pojawiają się pierwsze dowody o niewolnikach-dzierżawcach gajów daktylowych, znajdujących się we wspólnym posiadaniu z pewnym Nergal-uszallimem, do którego należeli i niewolnicy. Wartość czynszu — 165 kur daktyli według danych z 557 r. Według ostatnich informacji z 547 r. p.n.e. czynsz za nie wzrósł o 26 kur [15].

Pochodzenie tej współwłasności u Nabu-ahhe-iddina jest niejasne. Zazwyczaj współwłasność była wynikiem nabycia własności w trakcie transakcji handlowej lub związku małżeńskiego. W tym przypadku nic na to nie wskazuje, żeby współwłaściciele Nabu-akhhe-iddina byli jego partnerami handlowymi. W każdym razie, z Nergal-uszallimem, potomkiem Ile'i-Marduka, i jego synem Nabu-uballitem (Liblut), Nabu-ahhe-iddina wiązała nie tylko wspomniana wyżej plantacja daktyli, ale także pole zboża, co, najwyraźniej, potwierdza wspólna pożyczka jęczmienia z 546 r. p.n.e. Jeszcze innym gajem palmowym Nabu-ahhe-iddin współwładał razem z Nabu-uballitem, synem Adad-uszabszy. Odnośnie tego gaju zachowała się fragmentaryczna umowa najmu z 547 r. p.n.e. Istniało również wspólne pole zboża z Iddin-Mardukiem, synem Apli [16].

Organizacją partnerstw handlowych {towarzystw komercyjnych} Nabu-ahhe-iddin zajmował się od 569 r. p.n.e. Jego pierwszym partnerem handlowym był Belszunu {Belšunu}, syn Bel-ahhe-iddina, potomek Sin-imitti, wielokrotnie wspominany zarówno w związku z handlowymi operacjami Nabu-ahhe-iddina, jak i w związku z późniejszymi podziałami zdobytego w trakcie handlu majątku. W tym przedsięwzięciu Nabu-ahhe-iddin był głównym posiadaczem kapitału, a Belszunu — wykonawcą. Pierwszy podział majątku miał miejsce w 556 r. p.n.e., później Belszunu pośredniczył w zakupie niewolników, najwyraźniej, partnerstwo handlowe wciąż trwało. Ostateczny podział kapitału między spadkobierców {sukcesorów} Nabu-ahhe-iddina i Belszunu miał miejsce w 527 r. W kapitale partnerstwa handlowego wymienia się pola, bydło, niewolników i srebro.

Innym partnerem Nabu-ahhe-iddina był Banunu, syn Szilli {Zillā/Zilli ?, ros. Циллы}, potomek Rab-bane {Rab-bani ?, ros. Раб-бане}. Kapitał tej spółki handlowej składał się z obsadzonej palmami działki o powierzchni 5,2 hektara we wschodniej części Babilonu, srebra i jęczmienia. Banunu pośredniczył w zakupie łodzi, niezbędnej Nabu-ahhe-iddinowi do prowadzenia handlu wewnątrz kraju (552, 549, 542 p.n.e.).

W tym samym roku 552 zorganizowano interes, który finansował tylko Nabu-ahhe-iddin, a wykonawcami byli — Remut, potomek Epesz-ili i Bel-iddin, potomek Aszkapu. W 550 r. nastąpił podział daktyli, srebra i innych «dóbr handlowych», znajdujących się w rozporządzeniu Remuta [17].

Najwyraźniej, handlowali głównie daktylami i jęczmieniem, ale możliwe jest, że część zakupów Nabu-ahhe-iddina (żelazo, stare puste kadzie, naszyjniki ze srebrnymi i złotymi zapięciami oraz kamienie szlachetne) była przeznaczona do późniejszej odsprzedaży [18].

Za życia Nabu-ahhe-iddina zawarto kontrakty małżeńskie między Itti-Marduk-balatu i Nuptą, córką Iddin-Marduka, szefa innego babilońskiego domu handlowego Nur-Sina, i córką Nabu-ahhe-iddina, Kibi-Dumki-ilat, której obiecano posag w postaci 5 niewolników, sprzętów gospodarstwa domowego {naczyń} i części obsadzonej palmami działki, nabytej w ramach wspólnego handlu z Banunu. Wydanie posagu zięciowi Dummukowi, synowi Bel-ahhe-iddina Egibi, odbyło się w 542 r., po śmierci Nabu-ahhe-iddina [19] ([Nbd] 760).

Na krótko przed jego śmiercią, w 546 r. p.n.e., sporządzono umowę o usynowieniu siostrzeńca Nabu-ahhe-iddina Kalby, który od dzieciństwa wychowywał się w domu wuja i odbierał wykształcenie skryby. W momencie formalnego usynowienia Kalba był już dorosłym człowiekiem i na długo przed tym (od 559 r.) figurował w dokumentach z Babilonu, Kisz i Borsippy jako syn Nabu-ahhe-iddina Egibi i jako skryba, kontrahent różnych transakcji (w tym transakcji handlowych), i zarządzjącego sprawami swojego przyrodniego brata w Kisz, a także jego partner handlowy [20]. Zorganizowano również towarzystwo {partnerstwo} handlowe z Iddin-Marduk Nur-Sinem. Partnerzy włożyli {zainwestowali} po 2,5 min srebra, za które kupili daktyle i «pierwszorzędne» piwo na handel [21]. Oprócz domu Egibi w Hursagkalama {Hursagkalamie} (przedmieścia Kisz), w którym mieszkał, Kalba wspólnie z inną osobą posiadał również inny dom, oddany później w arendę [22]. W ciągu 61 lat, w których jest wspominany, Kalba kupił pole zboża i gaj daktylowy, wydzierżawił pola, i jako partner handlowy Itti-Marduk-balatu płacił mu 10 sykli srebra rocznie. Najwyraźniej, Kalba był wykonawcą testamentu Itti-Marduk-balatu i jako taki obiecał jego synom pokazać i przekazać im przybory {urządzenia, sprzęt}, przeznaczone do współwładania {wspólnego posiadania} (504 r. p.n.e.) [23]. Kalba niczego nie otrzymał z majątku Nabu-ahhe-iddina, ponieważ dokumenty dotyczące podziału majątku między Itti-Marduk-balatu i jego braćmi ani razu nie wspominają o Kalbie, chociaż to on bardziej niż inni bracia związany jest z Itti-Marduk-balatu, następnym szefem domu biznesowego.

Z rodzonych braci Itti-Marduk-balatu, dość często wymienia się Iddin-Nabu (Iddina), który, według Ungnada, był «bête noir» {franc. dosł. czarne zwierzę — czarną owcą} rodziny [24]. Najczęściej występuje jako dłużnik, przy czym sądząc po [Cyr] 177 (535 r. p.n.e.) pożycza nawet od królewicza Kambyzesa za poręczeniem młodszego brata. Jeszcze kilka razy figuruje w dokumentach Itti-Marduk-balatu w związku z porwaniem i sprzedażą w Opis należącej do tego ostatniego niewolnicy. Jak wspomniano powyżej, Itti-Marduk-balatu usynowił synów Iddiny, do tego czasu całkowicie {ostatecznie} zubożałych.

Bracia Itti-Marduk-balatu, Nergal-etir i Mukinzer, nie odgrywali szczególnej roli w życiu domu handlowego. Najczęściej wymieniani są jako skrybowie, rzadziej jako kontrahenci. Najwyraźniej, główny ich dochód był związany ze sporządzaniem tabliczek. Usynowieni przez Itti-Marduk-balatu siostrzeńcy również otrzymali wykształcenie skryby, którym i dwaj młodsi zarabiali na życie. Należy zauważyć, że wszyscy męscy przedstawiciele rodów Nur-Sin, Nabaja {Nabaya, Nabaia}, Bel-eteru również otrzymali wykształcenie skryby [25]. Biorąc pod uwagę pokrewieństwo między tymi rodzinami, możemy powiedzieć, że małżeństwa były zawierane ściśle w obrębie jednej warstwy, w tej samej grupie społecznej.

Itti-Marduk-balatu jest wspomniany w około 270 dokumentach, głównie jako kontrahent, rzadziej — jako skryba lub świadek [26]. Najwyraźniej, jego dalszemu wzbogaceniu w niemałym stopniu sprzyjało małżeństwo z Nuptą {Nuptaią}, córką Iddina-Marduka Nur-Sina. W jakim stopniu małżeństwo to było korzystne materialnie, można ocenić porównując kontrakty małżeńskie jego siostry i jego żony, która otrzymała 24 miny srebra, niewolników i sprzęty domowe [27]. Różnica w wielkości posagu mówi o tym, że Egibi byli spokrewnieni z potężną ekonomicznie rodziną, a dzięki temu uzyskali koneksje z innymi babilońskimi domami biznesowymi, w szczególności, z Nabaja, którego Nupta była wnuczką. Później następca Itti-Marduk-balatu poślubił Amat-Bau {w oryg. ros. Амат-Бау ale wydaje mi się, że zgubiła się literka „б” w imieniu i powinno być Амат-Бабу, więc, prawdopodobnie, chodzi o Amat-Babę, która została żoną Marduka-nasir-apli} z rodziny Nabaja i otrzymał za nią bogaty posag [28].

Itti-Marduk-balatu rozpoczął swoją działalność w 555 r. p.n.e., 12 lat przed śmiercią swojego ojca, jako dłużnik nieznanej ilości srebra, wziętego pod antychrezę domu, położonego obok domu Nabu-ahhe-iddina. Przez następne sześć lat nie ma danych o Itti-Marduk-balatu, po których nastąpiła seria pożyczek w srebrze, których wielkość rzadko przekraczała 2 miny, jednak trzykrotnie Itti-Marduk-balatu udzielił bardzo dużych pożyczek — 8 min w 524 r., mniej więcej w tym samym czasie — kolejne 5 min, a następnie — 44 miny srebra na procent i zastaw. Ogólnie jako pożyczkodawca {kredytor} srebra i produktów Itti-Marduk-balatu występuje około 90 razy, w sumie wydał ponad 108 min srebra [29]. Jego działalność miała miejsce głównie w Babilonie i jego przedmieściach: Szahrin {Shahrin}, Pasziri {Pashiri}, Bit-tabi-bel i Bit-szar-babil {Bit-shar-babil} (pałac królewski w Babilonie). Jednak około 60 dokumentów zostało sporządzonych w Borsippie, Hursagkalamie, Opis, Uruk, a także w miastach zachodniego Iranu: Urazumetanu, Ekbatanie, Tahmance {Tahmani?, ros. Тахманке}, Ailtammu-Dur-Garasz {Ailtammu Dūrgaraš}, Lumma {ros. Лумма} itd. Pożyczki były udzielane przeważnie na powszechne {zwyczajowe} w Babilonii 20 % rocznie. Itti-Marduk-balatu miał domy w Babilonie (dzielnica TE), w Bit-szar-Babil, w Szahrin, Borsippie i Kisz. Pola i gaje daktylowe znajdowały się na południu i południowym wschodzie Babilonu, w Shahrin i Kisz.

W latach 547—525 p.n.e. Itti-Marduk-balatu nabył osiem działek (gaje daktylowe, pola zbożowe i dziewicze tereny {pustkowia, ugory}), często graniczących z jego posiadłościami we wschodnim Babilonie przy bramach Zababy i Giszszu {ros. Забабы и Гишшу}, o łącznej powierzchni ponad 7,5 hektara, wymienił jedną ze swoich działek, sprzedał zięciowi część innej i kupił sześć działek mieszkalnych i domów, z których później wymienił dwa; zachowało się 15 umów arendy {dzierżawy} ziemi i 11 — dzierżaw domów.

Itti-Marduk-balatu był również handlarzem niewolników: kupił łącznie 34 niewolników, a następnie — sprzedał 6 z nich. Niektórzy z niewolników Itti-Marduk-balatu zostali oddani na naukę zawodu {rzemiosła}, inni — zostali wynajęci, albo zajmowali się niezależnym handelem lub działalnością lichwiarską, wypłacając panu czynsz i wykonując jednocześnie jego rozkazy. Tacy niewolnicy osiągali znaczący status majątkowy, prowadzili niezależne gospodarstwo i mogli sami kupować własnych niewolników. Najprawdopodobniej, niektóre niewolnice zajmowały się prostytucją, płacąc panu czynsz od swoich dochodów.

Możliwość udzielania pożyczek, kupowania domów i działek zaistniała u Itti-Marduk-balatu, najwyraźniej, po zorganizowaniu niezależnych operacji handlowych w 551 r. p.n.e. Jego partnerem był (Marduk)-Szapik-zer, syn Nabu-szum-iddina, potomek Sprzedawcy zboża [30]. Wiele z dokumentów domu biznesowego Egibi jest zapisanych ręką Szapik-zera, który pracował w Babilonie jako skryba od 554 do 530 r. p.n.e. [31] i zajmował się także niezależnym handlem i operacjami lichwiarskimi. Był jednym ze współwłaścicieli pola zboża Itti-Marduk-balatu, często działając również jako jego współwierzyciel {współkredytor}. Najwyraźniej, handlowali finansując po równo. Dokumenty zawierają wzmiankę o równym podziale dochodów. Handel jest prowadzony przez jednego niewolnika każdego z nich, przy czym niewolnicy handlują za określoną opłatą. Do tej grupy dokumentów przejdziemy poniżej, zauważmy tylko, że po śmierci Szapik-zera Itti-Marduk-balatu pozostał współwierzycielem jego synów [32], czyli uzyskany ze wspólnego handlu majątek pozostał niepodzielony. Oczywiście, jeden z partnerów handlowych Itti-Marduk-balatu i Szapik-zera był partnerem Nabu-ahhe-iddina Belszunu, tylko w ten sposób można wyjaśnić dane dotyczące ich wspólnych posiadłości. W 539 r. Itti-Marduk-balatu i Nabu-zer-ikisza Egibi powierzyli prowadzenie handlu pewnemu Nabu-mudamikowi i jego niewolnikowi, wydając mu 2 miny 4 sykle na handel winem. Dochód jest dzielony równo między trzema wolnymi. Zachowała się dość duża liczba zamówień do różnych rzemieślników na produkcję przedmiotów, z których niektóre, widocznie, były przeznaczone na sprzedaż.

Po 539 r. p.n.e. działalność Itti-Marduk-balatu odbywała się w dość złożonym środowisku politycznym. Upadła dynastia chaldejska, a po zdobyciu Babilonu przez Cyrusa kraj stracił niezależność. Chociaż królestwo babilońskie nadal pozostawało na prawach unii z Achemenidami, najwyższa władza administracyjna przeszła w ręce Persów. I jeśli Itti-Marduk-balatu miał powiązania na dworze Baltazara, to teraz straciły one znaczenie, nie bacząc nawet na to, że dawny aparat administracyjny i funkcjonariusze publiczni jeszcze długo pozostali na swoich miejscach [33]. Babilon stał się jedną z rezydencji królewskich.

Wszystko to, najwyraźniej, miało miejsce pod nieobecność Itti-Marduk-balatu i jego teścia Iddin-Marduka w Babilonie. Zdaniem Weingarta — była to ucieczka, z powodów politycznych [34], w oczekiwaniu na zmianę lub stabilizację sytuacji w Babilonie. Teraz, gdy z większą dokładnością można prześledzić według dokumentów trasę Itti-Marduk-balatu i jego teścia (dokumenty zostały spisane w różnych miastach Medii i Persji, a później przywiezione do Babilonu, gdzie zostały odkryte), możemy z całą pewnością stwierdzić, że nie ratowaliby się {uciekali} przed Persami w Persji. Najprawdopodobniej ich podróż miała cele handlowe, była zaplanowana na określony czas i przebiegała z góry ustaloną marszrutą. W 538 r. Itti-Marduk-balatu pożyczył niewielkie sumy srebra w zachodnio-irańskich miejscowościach Urazumetanu i Tahmanka, później w Ekbatanie — z warunkiem spłaty długów w Babilonie lub zapłacenia ceny srebra i odsetek od niego towarami. Po pięciu latach kupiec ponownie pokazuje się w Zachodnim Iranie, gdzie w mieście Ailtammu-Dur-Garasz pożycza srebro na procent z warunkiem spłaty długu w Ekbatanie. W 530 r. Itti-Marduk-balatu otrzymuje w Humadeszu {Humadesh} (Iran) od brata otwartą sakiewkę do przekazania pewnemu Babilończykowi dużej ilości srebra. Siedem lat później jest ponownie w Humadeszu, gdzie otrzymuje 14 min srebra z warunkiem przekazania go bratu pożyczkodawcy {kredytora} w Babilonie; bierze pożyczkę na procent o łącznej sumie 25,5 min srebra [35].

Pod nieobecność Itti-Marduk-balatu interesy prowadzili jego żona [36] i niewolnicy-agenci. Król Cyrus starał się zdobyć zaufanie i poparcie Babilończyków i cudzoziemców mieszkających w Babilonie, dbał o rozwój gospodarki kraju, który stał się jego najbogatszą satrapią i dążył do poprawy handlu tranzytowego [37]. Na początku trzeciego roku panowania Cyrusa obaj kupcy pokazują się znów w Babilonie, gdzie Itti-Marduk-balatu zrodziły się nowe powiązania na dworze [38], z urzędnikami pałacowymi, którzy zajmowali wysokie stanowiska przy namiestniku Babilonii i Kambyzesie.

W okresie do 522 r. p.n.e. kontynuowane są wszelkiego rodzaju operacje biznesowe, połączone z handlem z Iranem. W 522 r. sytuacja w Babilonii ponownie się zmienia. W czasie, gdy Kambyzes przebywał w Egipcie, w Iranie w rezultacie przewrotu pałacowego władza przeszła na Bardiję (Smerdisa), który wkrótce potem został uznany królem w Babilonii i innych satrapiach [39]. We wrześniu tego samego roku Bardija został zamordowany przez Dariusza, który został ogłoszony królem. W Babilonii, w tym okresie konfliktów dynastycznych, wkrótce po ustanowieniu pokoju w Iranie, wybuchły dwa bunty pod przywództwem Nidintu-Bela (Nabuchodonozor III) i Araki (Nabuchodonozor IV), stłumione przez Dariusza.

O tym, że za panowania Cyrusa i Kambyzesa rodzina Egibi zgromadziła duży majątek, świadczy dokument, datowany na czasy panowania Bardiji (522 r. p.n.e.), [ZA] IV 148 — pożyczka na procent ze strony Itti-Marduk-balatu w wysokości 44 min srebra. Sądząc po kolejnych dokumentach, na kondycję Egibi nie wpłynęła także wymiana {sukcesja} królów w 522/1 r. p.n.e. W tym okresie nadal zawierano umowy dzierżawy, nabywano i wymieniano nieruchomości oraz udzielano pożyczek. W czasie oddzielenia Babilonii od państwa Achemenidów Itti-Marduk-balatu przebywał w Iranie i, zgodnie z wyjaśnieniem M. A. Dandamajewa, «nie mając możliwości uzyskania z Babilonii żadnych sum pieniędzy», uciekł się do dużych pożyczek, zobowiązując się spłacić je po powrocie do Babilonu [40]. Długi te przyszło później (w trzecim roku panowania Dariusza) spłacić jego następcy Marduk-nasir-apli, który odziedziczył znaczną część fortuny ojca.

W dokumencie dotyczącym podziału majątku, który miał miejsce w 508 r. p.n.e., mówi się o domach mieszkalnych i niezabudowanych działkach w Babilonie i Borsippie, polach, niewolnikach i srebrze, z których Marduk-nasir-apli otrzymuje około 2/3. Jego bracia — Nabu-ahhe-bullit i Nergal-uszezib [41] służyli jako skrybowie i większej roli w życiu domu biznesowego nie odgrywali. Przed podziałem majątku są stale wymieniani jako współwierzyciele Marduk-nasir-apli.

Siostry Marduk-nasir-apli — Taszmetum-tabni, Ina-Esagila-belet i Nanaja-eterat w podziale spadku nie biorą udziału, ponieważ obdarzone są posagiem.

Najstarsza z nich — Taszmetum-tabni, była wydana za mąż za Itti-Nabu-balatu, syna Marduk-ban-zeri, potomka Bel-eteru [42], znanego jako skryba i kontrahent w ciągu 46 lat. To przedstawiciel zubożałej familii, zmuszonej do sprzedaży części rodzinnego majątku, żeby uniknąć procesu za niespłacenie ojcowskich długów [43]. Małżeństwo z Taszmetum-tabni zostało zawarte w 536 r. p.n.e., ale obiecanego pannie młodej posagu pan młody nie otrzymał nawet po dziewięciu latach. W związku z tym po śmierci żony i przed tym, jak ożenił się z jej młodszą siostrą Iną-Esagilą-belet, zażądał od teścia pokwitowania na to, że posag starszej córki (10 min srebra, 5 niewolników i sprzęty domowe) nie został zapłacony. Jako posag za Inę-Esagilę-belet Itti-Nabu-balatu wziął pole na kanale Hazuzu, trzech niewolników i sprzęty domowe. Później wraz z teściem, nabył jeszcze jedno pole. Pola te pozostały wspólną własnością Itti-Nabu-balatu i jego szwagrów i były wspólnie dzierżawione. W tym samym roku najmłodsza córka Itti-Marduk-balatu Nanaja-eterat wyszła za mąż za brata Itti-Nabu-balatu [44], otrzymując w posagu działkę ogrodową {sadową} na kanale Hazuzu, niewolników i sprzęt.

Marduk-nasir-apli jest wspomniany po raz pierwszy w 523 r. p.n.e. Jako szef domu biznesowego występuje od 521 r. po 495. Dane o nim zawarte są w 300 tekstach, pochodzących w głównej mierze z Babilonu i jego przedmieść, oraz około 80 dokumenach z innych miast Babilonii i Elamu. Władał majątkiem w Borsippie i Babilonie oraz w wielu małych babilońskich osadach, których lokalizacja jest nieznana [45].

Działalność Marduk-nasir-apli przebiegała za panowania Dariusza I. W państwie Achemenidów zaszły wielkie zmiany — przeprowadzono reformę finansową i przekształcono satrapię z ograniczeniem wojskowej władzy satrapy, który stał się jedynie cywilnym urzędnikiem, sprawującym władzę sądowniczą i nadzorującym prawidłowy wpływ podatków. Persowie pod rządami Dariusza zajmują najważniejsze stanowiska wojskowe i administracyjne, pojawiają się jako sędziowie nawet w prowincjonalnych miastach babilońskich [46]. Pod rządami Dariusza handlowi sprzyjała spokojna wewnętrzna sytuacja polityczna oraz ochrona nowych i starych szlaków karawanowych.

Główną pozycję w działalności Marduk-nasir-apli, podobnie jak u jego poprzednika, zajmuje lichwa, arenda i przejęcia {zakupy}. Jednak często jako jego współwłaściciele i partnerzy handlowi figurują wybitni perscy urzędnicy, z którymi utrwala się silny związek.

Po latach działalności nabył dziewięć działek o łącznej powierzchni ponad 16,5 hektara. Są one skoncentrowane głównie w pobliżu bramy Urasz na południu Babilonu, tylko jedna z działek znajduje się na północy miasta, a druga — w Szahrin, gdzie głowa domu miała inne posiadłości ziemskie. Należy przy okazji zauważyć, że jako posag Amat-Bau {Amat-Baba}, żona Marduk-nasir-apli, otrzymała ziemię, graniczącą z działkami przy bramie Urasz [47]. Najprawdopodobniej, tamże znajdowała się działka, którą w posagu otrzymała jej siostra Nablutu, wychodząc za mąż za Nabu-ahhe-bullita, brata Marduk-nasir-apli [48]. Ponadto, w zamian za działkę w Dilbat, Marduk-nasir-apli wziął działkę, położoną naprzeciwko bramy Enlila, graniczącą z jego posiadłościami na południowym wschodzie Babilonu. Najwyraźniej, ze strony właścicieli działki to wymuszona wymiana, ponieważ są oni dłużnikami Marduk-nasir-apli, który w odpowiedzi na ich pretensje {roszczenia} przedstawił weksle.

Umowy dzierżawy zostały zawarte odnośnie 23 działek, w tym i działek, przekazanych w posagu siostrom Marduk-nasir-apli. Do podziału majątku w 508 r. połowa czynszu należała się Marduk-nasir-apli, a druga — jego dwóm braciom. Po podziale część pól pozostała niepodzielona, a warunki — niezmienione. Oprócz nich za stały czynsz wydzierżawiono dwa pola zboża, a od pola zastawionego pod antychrezę długu pobrano opłatę w wysokości 7 min. Świadectw o dzierżawie po 502 r. p.n.e. brak.

To samo dotyczy 13 umów dzierżaw, zawartych odnośnie domów i magazynów, należących do Marduk-Nasir-apli. Informacje o dzierżawie domów również urywają się w 502 r. p.n.e. Nad tymi faktami można byłoby się nie zastanawiać, ponieważ zgodnie z obliczeniami J. Krechera do naszych czasów zachowało się tylko 4% odnoszących się do arendy dokumentów [49], domy i pola były dzierżawione na długie okresy czasu, a kontrakty były przepisywane tylko w przypadku zmiany arendatora {najemcy} lub warunków płatności. Jednak w tym przypadku uderza całkowity brak zapisów dotyczących płatności, w połączeniu z długami, zaciągniętymi przez Marduk-nasir-apli na procent albo pod antychrezę domów lub niewolników i pól w tym samym okresie. Powinniśmy również wziąć pod uwagę, że wszystkie zakupy Marduk-nasir-apli (działki, domy i inne towary) są ograniczone do 504 r. p.n.e. Wydaje się, że Marduk-nasir-apli miał trudności finansowe, ale trudno to stwierdzić z całą pewnością, dopóki nie zostaną opublikowane dokumenty British Museum, datowane na ostatnie lata panowania Dariusza [50]. Należy jedynie zauważyć, że opinia ta jest silnie poparta faktem, że począwszy od 501 r. p.n.e. u Marduk-Nasir-apli pojawia się współwłaściciel, perski skarbnik Bagasar [51], z którym wspólnie oddaje w arendę pola.

Później, w 24—25 roku panowania Dariusza I, widocznie, udało mu się naprawić swoje sprawy, pojawia się związek z Guzanu, gubernatorem Babilonu, przy pomocy którego Marduk-nasir-apli wraz z inną osobą wynajął most za 15 sykli srebra rocznie. Dochód z przeprawy {tranzytu} łodzi pod mostem był dzielony między kontrahentów [52].

W roli lichwiarza Marduk-nasir-apli pojawia się 21 razy [53] — znacznie rzadziej niż jego ojciec. Maksymalna kwota, pożyczona przez niego na procent własnemu niewolnikowi-przedsiębiorcy Nabu-jalu, — 14 min 49 sykli srebra. W pozostałych przypadkach pożyczki rzadko przewyższają 5 min. Ostatniej pożyczki udzielił w 499 r. p.n.e.

Na szczególną uwagę w działalności Marduk-nasir-apli zasługuje kredyt handlowy, o którym pierwsze informacje pochodzą z 518 r. p.n.e. Według [TCL] XIII 184 Marduk-nasir-apli wydał na handel 15 min srebra z warunkiem równego podziału dochodów między nim a dwoma wykonawcami, którzy poręczyli za siebie nawzajem [54]. W tym samym roku wydzielił na handel jeszcze 12 min na tych samych warunkach. Później prowadzenie handlu zostało powierzone jego niewolnikowi-agentowi Nabu-jalowi i partnerowi ostatniego. Na handel wydano produkty i puste kadzie. Przychody są dzielone równo między wykonawców, jednakże ci ostatni są zobowiązani zwrócić wierzycielowi jego własności i płacić 1 min srebra rocznie [55].

We wszystkich tych przypadkach jedynym właścicielem kapitału towarzystwa komercyjnego {partnerstwa handlowego} był Marduk-nasir-apli. Wyjątkiem wydaje się być wspólne z Bel-ikiszem wydzielenie daktyli na handel. Później ten sam partner otrzymał od Marduk-nasir-apli 5 min srebra, puste kadzie na handel i czynsz za dom. Po pewnym czasie Marduk-nasir-apli ponownie wydzielił 5 min srebra na handel, ale teraz {działał} sam osobiście. Niewielkie sumy do prowadzenia handlu pożyczała również jego żona [56]. Często wysyłano do Elamu agentów handlowych. W takich przypadkach agentom, za poręczeniem trzecich osób, wypłacano opłatę najemną za szacowany czas pobytu w Elamie. Dla bezpieczeństwa wyruszali w drogę w dużych karawanach, na przykład, z woźnicami {rydwanami} namiestnika, za co temu ostatniemu należała się określona część dochodów z handlu [57]. Sam Marduk-nasir-apli również często podróżował do Zachodniego Iranu i Elamu w swoich interesach [58].

Wśród nabytków Marduk-nasir-apli na handel mogły być przeznaczone gliniane naczynia i rury {rynny}, osły, prawdopodobnie, duże bydło rogate, produkcja zatrudnionego na dwa lata niewolnika-kowala, produkty niewolnika-garbarza, urodzaj {plon} cebuli, kupiony w Szahrin za 42,5 min [59]. Do prowadzenia handlu wynajmowano domy, łodzie i przewoźników [60].

Oprócz zarządzania wspólną własnością rodzinną i zwykłymi dla domu biznesowego operacjami, Marduk-nasir-apli zarządzał również posiadłościami bogatych Babilończyków w Litamu, Bit-Hahhuru i samym Babilonie, dzierżawiąc ich pola, zbierając i przekazując czynsz wg rozporządzeń właścicieli ziemskich innym osobom [61]. Ten rodzaj działalności mocno przypomina podnajem, ale nic nie wskazuje na to, by Marduk-nasir-apli otrzymywał z cudzych pól jakiekolwiek zyski. W okresie Achemenidów dom Egibi zajmował się także płaceniem podatków za ekwipunek {osprzęt, wyposażenie} [62], podatków państwowych i dziesięcin świątynnych, a także najmem i płatnościami pełnomocników, wykonujących powinności {zobowiązane prace} zamiast inwestorów Egibi.

Na podstawie wycinkowych informacji z późniejszych dokumentów trudno jest ocenić, kiedy Marduk-nasir-apli zmarł, kto był jego następcą, czy rodzina została faktycznie zrujnowana, jak możemy wywnioskować z ostatniego znanego nam dokumentu z 482 r. p.n.e. Z jego danych wynika, że Nidintu-Bel, syn Marduk-nasir-apli, podczas buntu Szamasz-eriby wynajął trzcinową chatę za dzienną rację chleba [63].

Prawdopodobnie, zubożenie było spowodowane buntami w Babilonie w 482 r. pod przywództwem Bel-szimanni i Szamasz-eriby, oblężeniem Babilonu i głodem, który rozszalał się w jego rezultacie, odcięciem od ziemi, położonej za fortyfikacjami miasta. Rebelie były dotkliwie rozgromione, Babilon i Esagila — zostały doszczętnie splądrowane i zniszczone przez wojska Kserksesa. Na znak zniesienia królestwa babilońskiego z Esagili została wywieziona statua {posąg} boga Marduka [64].

Najprawdopodobniej, majątek Egibi został splądrowany, a ziemie odebrane przez króla na nadziały dla perskich żołnierzy. Nie ma dokładnych informacji na temat ostatnich wydarzeń, ale oczekiwane są nowe odkrycia, które mogą zmienić nasze wyobrażenia o ostatnim okresie funkcjonowania domu handlowego.

==================
Uwaga o jednostkach:

1 Kur = 5 Pān = 30 Sūt = 360 Qa = 3600 Nindan

1 Pān = 6 Sūt
1 Sūt = 12 Qa
1 Qa = 10 Nindan

--------------
PRZYPISY

[1] A. Ungnad, op. cit, s. s. 57.
{Ungnad A. Das Haus Egibi, AfO, XIV, 1941
AfO — Archiv für Orientforschung}
Kudurru Egibi figuruje w OEST X 397, 398, 400 jako nabywca ziemi od IX do XVIII r. panowania Kandalanu i właściciel prebendy świątynnej.
{OECT — Mc-Ewan G. P., Oxford Editions of Cuneiform Texts, v. X. 1984.}

[2] S. Weingort, op. cit., s. 39; J. Krecher, op. cit., s. 24—26.
{Weingort S. Das Haus Egibi in Neubabylonischen Rechtsurkunden, Berlin, 1939.}

[3] J. Krecher, op. cit., s. 36.
{Krecher J. Das Geschäftshaus Egibi in Babylon in Neubabylonischer und Achaemenidischer Zeit, Münster, 1970}

[4] tamże, s. 27.

[5] tamże, s. 27—39; М. А. Дандамаев, Вавилонские писцы, s. 148—152.

[6] A. Ungnad, op. cit., s. 59.

[7] J. Krecher, op. cit., s. 27; Вавилонские писцы, s. 148.

[8] J. Krecher, s. 29.
{Autor, Martyrosjan, używa tu określenia babilońskiej dzielnicy TE, ale nie wyjaśnia, skąd ta nazwa, może Krecher o tym pisze.}

[9] Вавилонские писцы, s. 149—150.

[10] J. Krecher, s. 29.

[11] S. Weingort, op. cit., s. 40; J. Krecher, s. 32; Вавилонские писцы, s. 151.

[12] J. Krecher, s. 30.

[13] Вавилонские писцы, s. 150.

[14] J. Krecher, s. 32—33.

[15] tamże, s. 34

[16] tamże.

[17] tamże, s. 35.

[18] Вавилонские писцы, s. 151.

[19] J. Krecher, s. 39; zob. transliterację i tłumaczenie w BA IV, s. 21: V. Marx, Die Stellung der Frauen in Babylonien... (604—485).
{BA — Beiträge zur Assyriologie}

[20] A. Ungnad, s. 62—63, J. Krecher, s. 39; Вавилонские писцы, s. 140, 151.

[21] Вавилонские писцы, s. 140.

[22] tamże.

[23] tamże, s. 140, 167.

[24] A. Ungnad, s. 63—64; Вавилонские писцы, s. 169.

[25] Вавилонские писцы, s. 137—144.

[26] Вавилонские писцы, s. 158.

[27] tamże, s. 152; Рабство в Вавилонии, S. Weingort, s. 13; V. Marx, ВА IV, s. 39.

[28] S. Weingort, s. 20; Вавилонские писцы, s. 160; ВА IV, s. 39.

[29] J. Krecher, s. 50.

[30] Вавилонские писцы, s. 141—142, 155.

[31] tamże, s. 141—142. Poniżej zostaną wskazane dokumenty, których skrybą był Szapik-zer.

[32] J. Krecher, s. 55—56.

[33] Рабство в Вавилонии, s. 27.

[34] S. Weingort, s. 41.

[35] Вавилонские писцы, s. 153—154.

[36] BA IV, s. 60.

[37] Рабство в Вавилонии, s. 25.

[38] S. Weingort, s. 41.

[39] Рабство в Вавилонии, s. 26.

[40] Вавилонские писцы, s. 159.

[41] tamże, s. 144; А. Ungnad, s. 64.

[42] S. Weingort, s. 17—18; Вавилонские писцы, s. 139—140; BA IV, s. 24—25.

[43] Вавилонские писцы, s. 139.

[44] J. Krecher, s. 57.

[45] tamże, s. 66—68; S. Weingort, s. 43.

[46] Рабство в Вавилонии, s. 27.

[47] J. Кrecher, s. 66—68.

[48] tamże.

[49] J. Krecher, s. 101—114, § 34.

[50] Вавилонские писцы, s. 160.

[51] М. А. Dandamayev. Bāgasaru ganzabāra, Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft, B. 14, 236—237; G. Cardascia, RLA IV, Ḫatru, s. 151. (Dar 296, 527, 542).
{RLA — Reallexicon der Assyriologie;
Dar — Strassmaier J. N., Inschriften von Darius, König von Babylon, Leipzig, 1892.}

[52] Вавилонские писцы, s. 164; TCL XIII 196; S. Weingort, s. 44.

[53] tamże, s. 164—165.

[54] tamże.

[55] tamże, s. 165.

[56] tamże.

[57] tamże, s. 162.

[58] tamże, s. 111—112 niniejszej monografii.

[59] J. Krecher, s. 292; Dar 315.

[60] tamże; Dar 576.

[61] Вавилонские писцы, s. 167.

[62] J. Krecher, s. 290, 347; Dar 290, 308, 310, 411, 485, 505, 572; TCL XIII 197, 308.
{TCL — Musée du Louvre,
G. Coatenau, Contrats néo-babyloniennes XIII, Achéménides et Sèleucides, 1929.}

[63] S. Weingort, op. cit., s. 14.

[64] Рабство в Вавилонии, s. 27.
 

[Camb] Camb — Strassmaier J. N., Inschriften von Cambyses, König von Babylon. Leipzig, 1890.

[*]  Sepīru to tłumacz lub specjalny rodzaj skryby.
Znalazłem w internecie taką uwagę: Bezpośrednie wzmianki o babilońskich tłumaczach pochodzą z pierwszego tysiąclecia p.n.e. Pokazują one, że wśród tłumaczy («sepīru») istniała ścisła hierarchia: tłumacze królewscy, tłumacze wicekrólów, tłumacze gubernatorów i wreszcie tłumacze dla armii, tłumacze świątynni i tłumacze z języków tubylczych («dragomanes»).
Przy czym to ostatnie określnie wydaje się być używane w Europie od średniowiecza, a na pewno od XVI w., lepsze, chyba, byłoby określenie z akkadyjskiego «targumannu», zamiast ahistorycznego «dragomanes». Patrz: https://diccionario.sensagent.com/DRAGOMAN/es-es/
Ale znalazłem też i taką, bardziej naukową: Istnieją częste odniesienia do funkcjonariuszy zwanych sepīru, co samo w sobie jest zapożyczeniem z aramejskiego, właściwie wskazującym na skrybę kompetentnego zarówno w zapisie aramejskim, jak i klinowym, i powszechnie używanym do wskazania piśmiennej administracji lub agentów handlowych, ale nie stosowanym do skrybów, którzy sporządzili tabliczki klinowe. (The Cambridge Ancient History — vol. 6. The Fourth Century B. C.)

[Nbd] Nbd — Strassmaier J. N., Inschriften von Nabonidus, König von Babylon, Leipzig, 1889.

[Cyr] Cyr — Strassmaier J. N., Inschriften von Kyros, König von Babylon, Leipzig, 1890.

[ZA] ZA — Zeitschrift für Assyriologie.

[TCL] TCL — Musée du Louvre,
G. Coatenau, Contrats néo-babyloniennes XIII, Achéménides et Sèleucides, 1929.

*

Mapka Mezopotamii z książki The Cambridge Ancient History - vol 6. The Fourth Century B. C., na której zaznaczone są ważniejsze miasta.

---

tagi: sąd  małżeństwo  iran  handel  media  kapitał  persja  dług  podatki  żelazo  zboże  niewolnicy  zysk  bydło  piwo  bunt  spadek  british museum  kanał  bankier  chleb  achemenidzi  most  posag  szlak  babilon  głód  dzierżawa  neriglissar  weksle  nabuchodonozor  marduk  baltazar  ekbatana  cyrus  spółki handlowe  odsetki  zastaw  procent  wynajem  sepiru  palmy  magazyn  młyn  nergal-uszallim  nabu-uballit  pantacja  belszunu  bel-ahhe-iddin  sin-imitti  banunu  bel-iddin  remut  nur-sin  nupta  kibi-dumki-ilat  dummuk  kalba  kontrahent  hursagkalama  iddin-nabu  nergal-etir  mukinzer  nabaja  nabaia  bel-eteru  amat-baba  shahrin  urazumetanu  lumma  ailtammu-durgarasz  bit-szar-babil  szapik-zer  nabu-szum-iddin  humadesz  bardija  smerdis  nergal-uszezib  taszmetum-tabni  ina-esagila-belet  nanaja-eterat  marduk-ban-zeri  itti-nabu-balatu  hazuzu  nablutu  dilbat  bagasar  guzanu  kredyt handlowy  nabu-jal  bel-ikisz  karawana  łodzie  cebula  litamu  bit-hahhuru  ungnad  weingort  krecher  pozew  grzywna  kuta  akt sprzedaży  kudurru  kandalanu  skarbnik  nabu-nadin-ah  bel-eter  nabu-zer-ukin  bel-upahhir  zakir  szula  antychreza  nabu-ahhe-iddin  bel-keszir  harranu  muszezib-bel  skrypt dłużny  takretain  tikrit  kudaszu  belupahhir  skryba  nergal-szarra-usur  bel-szar-usur  dłuznik  kredytor  nidintu-bel  szamasz-eriba  bel-szimanni 

	umami
	26 lipca 2023 16:20

9     676    6 zaloguj sie by polubić