Ostatnio p. Ewa Rembikowska pisała o Ossendowskim, ale celowo nie otwierałem, bo jestem w trakcie czytania książki o Ossendowskim, pióra Witolda Michałowskiego – Ossendowski. Podróż przez życie, wydanej przez Wydawnictwo Zysk i S-ka w 2015 roku.
    Czytam ze względu na Ossendowskiego, bo kiedyś połknąłem Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów ale potem utknąłem na Gasnących ogniach. Czyta mi się tego Michałowskiego tak sobie, ale niektóre fragmenty bardzo ciekawe.
    Wyczytałem, na przykład, że Ossendowski planował serię artykułów do Bellony. Tematyka interesująca, więc wyszukałem tę Bellonę. To miesięcznik wojskowy, ukazujący się od 1 stycznia 1918 r., wydawany przez Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy MSW, którego redaktorem był płk dr Wacław Tokarz.
    Z 21 lat wydawania tego pisma, zarchiwizowanych jest tylko kilka numerów i to tak beznadziejnej jakości, że Chełmska Biblioteka Cyfrowa powinna zostać wytarzana w smole i pierzu. Jeśli wpiszecie w wyszukiwarkę Ossendowski nic nie znajdziecie.
    Dopiero przejrzenie spisów treści dało jeden, pozytywny, wynik. 

    Tekst jest krótki, ukazał się w tomie 9 z 1923 r. Treści trzeba się domyślać, więc go przepisałem i zrobiłem nowy schemat. Zachowałem oryginalną pisownię, a tam, gdzie mam kłopot z rozczytaniem to sugerowaną treść umieszczam w nawiasie kwadratowym. W tych nawiasach umieszczam także współczesne formy pisowni niektórych nazw geograficznych, ale nie wszystkie sprawdzałem.

 

    Przemysł wojenny i Daleki Wschód.

    Przemysł wojenny wszystkich państw europejskich w dobie wojny światowej przeżywał ciężki kryzys. Przyczyny jego kryły się nie tylko w tem, iż ten specjalny rodzaj przemysłu był w stanie niemowlęcym wszędzie, prócz Niemiec, lecz w tem, że brakowało surowców do wytwarzania materjałów bojowych.

    Bawełna, saletra, rtęć, piryty, arszenik, antymon, wanadjum, wolfram, boksyt, molibden, nikel, kobalt, platyna i ruda manganowa odrazu znikły z międzynarodowego rynku, zapasy zaś tych surowców wyczerpały się bardzo szybko, szybciej niż na to pozwalała produkcja materjałów wojennych. Objaśnia się to czynnością komisyj niemieckiego ministerjum wojny, robiących zakupy w neutralnych państwach jeszcze w roku 1916. Holandja, Danja, Szwecja, Norwegja, nawet Szwajcarja i Finlandja były terenem działań tych komisyj, a dopływ surowców wojennych do Niemiec odbywał się stale i w bardzo znacznych ilościach.

    Drugą przyczyną wyczerpania rynku surowcowego była spekulacyjna praca rządowych i prywatnych hurtowników, dążących do robienia zapasów na rzecz poszczególnych państw. To też widzimy, że przemysł, pozbawiony zwykłych surowców, musiał szukać innych źródeł materjałów podstawowych. W tym okresie zjawiły się technicznie opracowane, a całkiem nowe metody przemysłowe produkowania kwasu azotowego z powietrza (atmosferycznego azotu) lub z amoniaku, kwasu siarczanego z gipsu i innych naturalnych sulfatów, fosforu z fosforytów i żużli tomasytowych [tomasowskich — tomasyna (żużel Thomasa)]; ulepszono metody metalurgji aluminium z kaoliny etc. Lecz pomimo to [nic] nie mogło zastąpić takich surowców, jak platyna, nikel, kobalt, wanadjum, wolfram i inne metale i ich rudy.

    Trzeba było ich szukać na dalekich rynkach starego i nowego świata. To powołało do życia cały szereg nowych linij okrętowych przeważnie pod neutralną flagą — holenderską lub państw Skandynawskich oraz zwiększyło wywóz Stanów Zjednoczonych i Japonji. Jednocześnie przeprowadzono energiczne poszukiwania potrzebnych surowców w Azji, Południowej Ameryce i Australji.

    Nowe przedsiębiorstwa okrętowe poczęści zaspokoiły głód surowcowy, ale jednocześnie poniosły wielkie straty w tonnażu wskutek bardzo energicznej blokady morskiej, dokonanej przez niemieckie łodzie podwodne; już w r. 1917 było jasnem, że wkrótce zniknie i to źródło zaopatrywania w surowce Europy aljanckiej.

    Wystąpienie Stanów Zjednoczonych i podwojona energją sprzymierzonych uprzedziły te smutne prognostyki i zakończyły wojnę bez nowego
kryzysu surowcowego.

    Ciągła obawa o ten kryzys powołała do życia wyprawy dla poszukiwań i badań pokładów „wojennych” surowców, a wyniki tych prac są nader poważne i dają możność sądzić o możliwości zaopatrzenia największych zbrojnych ugrupowań przez daleko położone rynki.

    Szczególnie dodatnie wyniki tych prac dały badania i poszukiwania na Dalekim Wschodzie.

    Po ustaleniu państwowości [w] Rosji, Polskę łączy z Dalekim Wschodem sieć kolei żelaznych:


    Rynek ten więc nie może i nie powinien być dla nas obojętnym i zaniedbanym.

    Z innej znowu strony władanie Gdańskiem oraz tranzytowo celne umowy z Rumunją otwierają przed Polską drogę morską do bogatych rynków Dalekiego Wschodu, gdzie obecnie jawnie i tajnie krzątają się bardzo energicznie polityczni agenci Niemiec, a gdzie niebawem — jak to już miało miejsce w Szwecji i Chili — Niemcy wydzierżawią na szereg lat wszystkie surowce, a produkcję ich zakontraktują.

    Studjując tę kwestję, widzimy cały olbrzymi obwód Kuźniecko–Minusiński (Środkowa Syberja), obfitujący w rudę manganu, miedzi oraz sulfaty naturalne, południowy obwód Zabajkalski z wielkiemi zapasami miedzi, cyny, wolframu, wanadu i molibdenu; rzekę Witim z poważnemi pokładami piasku platynowego, zatoki Tetiuche [obecnie Dalniegorsk] i Sedimi na rosyjskiem wybrzeżu Oceanu Spokojnego z nieprzebranemi zapasami miedzi, cyny i cynku, teren Chińskiej Rzeczypospolitej z jej olbrzymiemi bogactwami mineralnemi.

    Amerykański Geological Survey wykrył w prowincji Hunań [inny używany obecnie zapis: Hunan, Xunan] oraz w Junnań bardzo znaczne zapasy rudy tego metalu, obecnie produkują tam podług systemu Harrenschmidt'a do 8000 tonn antymonu.

    Cynę w wielkich pokładach znaleziono w okolicach Kukin w Junnań, a także w prowincjach Kwangsi [inny używany obecnie zapis: Kuangsi/Guangxi] i Hunań.

    Rtęć w postaci bogatych pokładów rudy znaleziono w prowincjach Kweiczon, Hunań, Szeczuan, Junnań i Kwangsi.

    Wolfram, molibden i mangan wykryto w Hunań, Kansu, Kiangsi, Kwantung, Fukien, Czekiang oraz w wewnętrznej Mongolji.

    Saletra, wolfram, wanad i nikel znajdują się w znacznych ilościach w obwodzie Kobdoskim i w chanacie Tuszetu zewnętrznej Mongolji czyli Chalchi, a także w Chińskim Turkiestanie w północnych wąwozach Tień-Szaniu oraz w dolinie rzeki Tarim.

    Sole aluminiowe wykryto w prowincjach Fukien, Czekiang i w obwodzie Koko-Nor.

    Piryty i fosforyty szerokim pasmem ciągną się wzdłuż starej drogi handlowej Ju (nafrytowej) [nefrytowej] oraz w chanacie Jassaktu w Chalcha na pograniczu chanatu Sain-Nion. W Chinach właściwych spotykamy te minerały w Kiang-tu i Kansu.

    Komunikacja wodna systemem rzek Kwang-Ho i Jantze, drogami karawanowemi i kolejami Sujnań—Pekin—Pukon—Szanchaj, Pekin—Ningpo oraz Pekin—Czangsza, obfitość statków morskich w chińskich portach oddawna uczyniły z rynku mineralnego Chin dostawcę dla Japonji, Argentyny i Australji; Niemcy zaś wywozili rudę miedzi i cyny z zatoki Tetiuche do Hamburga.

    Widzimy więc, że znaczenie rynku Dalekiego Wschodu dla przemysłu wojennego Europy i możliwości wywozu surowców nie tylko w czasie wojny, lecz i w dobie pokoju są znaczne.

    Polska agentura wojskowa na Dalekim Wschodzie mogłaby szczegółowo opracować plan zakupu i transportu surowców wojennych, lecz niestety z powodów oszczędnościowych jedyna placówka attaché wojskowego w Tokio została zniesiona w 1921 r.

        prof. dr Antoni Ossendowski.



    Ten schemacik ma prawie sto lat. Na tyle lat Polacy zostali wypchnięci z Azji. Niektóre nazwy nic już nam nie mówią. Np. Minusińsk pada nawet w tym tekście Czaplickiej o Sybirakach, który kiedyś tu wklejałem. W miejscowości tej było pełno zesłańców i czerwonych wywrotowców a jak widzimy, to nieodłącznie wiąże się ze złożami :)
    Dlaczego Ossendowski nie napisał kolejnych tekstów do Bellony, nie mam pojęcia. Może został celowo odsunięty?
    Kiedy w Google wpisałem chanat Tuszetu, trafiłem na 2 kolejne ciekawe teksty. Pierwszy to fragment noweli Złota Rzeka, pochodzącej z książki Nieznanym szlakiem Ossendowskiego, wydanej w 1924 roku, w którym zainteresowała mnie postać Bolesława Jurkiewicza:



     W końcu roku 1890, późnej jesieni, dziwny widok przedstawiała dolina Złotej Rzeki. Tłum jeźdźców, długi szereg naładowanych ludźmi wozów zaległy plac przed barakami, Na spadkach gór, przy wejściu do tunelów i szybów, na rusztowaniach około maszyn i pomp nie roiło się już od pracujących jak zwykle. Cała ludność z Tinza-ho widocznie porzuciła złotodajną rzekę. Jednak czekano tu jeszcze na coś. Ludzie milczeli i kręcili głowami, jak gdyby kogoś wyglądając. Nagle uderzono w dzwon. Po chwili zjawił się wysoki, chudy człowiek w otoczeniu kilku jeźdźców. Siedział na rosłym bułanym źrebcu ubrany jak zwykle w niezmienną skórzaną kurtę i czapkę z daszkiem spuszczonym na oczy. Stanął w strzemionach i zaczął mówić:

    — Towarzysze! Praca nasza skończona. Zabraliśmy Tinza-ho całe jej złoto. Po kilku latach mozolnej, straszliwej pracy jesteśmy ludźmi bogatymi. Możemy zacząć teraz inne życie. Nauczyliśmy się tu, wśród tych gór — pracy, sprawiedliwości i poszanowania prawa i ludzi. Zapomnijmy więc na zawsze nasze pomyłki życiowe i zbrodnie, które rzuciły nas na to pustkowie i na tę pracę nadludzką, pamiętajmy tylko o tym, czego nas nauczyła Złota Rzeka. Zmyliśmy z naszych rąk i dusz wszystkie dawne grzechy i niech Bóg dopomoże nam stać się w innym miejscu, wśród innych ludzi niegorszymi od nich, a raczej lepszymi, silniejszymi i uczciwszymi. Bywajcie zdrowi, towarzysze i przyjaciele, a wspomnijcie czasami o tym, który kierował ręką surową i twardą życiem i losem Komuny Złotej Rzeki. Być może posłyszycie kiedyś o mnie. Nazywam się Bolesław Jurkiewicz, Polakiem jestem, rodem z ziemi męczenników odwiecznych i do tej ziemi powrócę, i o jej szczęście walczyć będę, bo nic droższego już nie mam dla siebie. Wspominajcie o mnie czasami, gdy pamięć ozywi przed wami te lata, spędzone na Tinza-ho, ja zaś zawsze będę miał was w sercu swoim. Bywajcie zdrowi! Z Bogiem!

    Wspiął konia i popędził naprzód. Za nim jechało dwóch jeźdźców...

    Rozległy się krzyki, nawoływania, parskania koni, skrzyp kół. Długie węże jeźdźców i wozów wydobywały się z wąwozu i, rozbiwszy się na mniejsze części, zaczęły sunąć w różne strony...

    Epopeja Złotej Rzeki była zakończona na zawsze...




    Drugi tekst nie jest podpisany. Ukazał się 14 sierpnia 1939 roku w 222 numerze Dziennika Piotrkowskiego:

 

 

    Buntownik numer 1045

    Polak najwyższym sędzią sporów książąt mongolskich

    Podczas moich badań kopalni złota w Syberii Wschodniej, w archiwum Troickosawskiego inspektoratu górniczego znalazłem protokół, spisany w 1890 r. Komisarz policji (isprawnik) Piotr Bogaczow donosił gubernatorom Zabajkalskim, że polski „buntownik”, Bolesław Jurkiewicz porzucił już ze swoją bandą dolinę rzeki Tinzaho, wpadającej do Ononu, a jego wywiad, dokonany wspólnie z chińskim daotajem Kuen–Ming–Fo w tej części Mongolii Zewnętrznej ustalił, że banda Jurkiewicza rozproszyła się „w nieznanym kierunku”.

    Dalsze badania, przeprowadzone przeze mnie w Górniczym Urzędzie w Irkucku, dały nieoczekiwane zupełnie wyniki.

    Okazało się bowiem, że jakiś przestępca — Polak, zarejestrowany wśród osiedleńców pod Nr. 1045, bez zezwolenia władz przekroczył granicę rosyjsko-mongolską i na rzece Tinza-ho założył komunę, trudniącą się wydobywaniem złota z piasków doliny tej rzeki.

    Komuna rządzona była na podstawie prawa, ustalonego przez Jurkiewicza, a władze chińskie i ludność mongolska uznawały rząd komuny i zawierały z nią umowy, jak z samodzielnym państwem.

    Komuna tych „prospektorów” według obliczeń inspektora górniczego miała wydobyć około 2000 pudów, czyli 32.000 kg złotego piasku i wycofała się na skutek nieprawnej zresztą interwencji władz rosyjskich.

    Ciekawy jest szczegół że Jurkiewicz był uznawany przez mongolskich książąt ajmaków za najwyższego sędziego i rozstrzygał szereg bardzo zawiłych spraw i sporów w chanacie Sain–Noin i w prowincji Wan.

    Przebywający w Tomsku na wygnaniu, powstaniec z r. 1863 dr. Orzeszko, szwagier znakomitej pisarki, twierdził, że Jurkiewicz, jako młody, liczący około 20 lat powstaniec. był zesłany na Sybir i że to on właśnie był organizatorem wspomnianej komuny, podtrzymującej normalne stosunki dyplomatyczne z neutralnymi władzami chińskimi (Mongolia bowiem była wówczas prowincją chińską) i z miejscową administracją, mongolską w Urnie i w Wanie.

    KALISZANIN — SĘDZIA MONGOŁÓW

    Jest to wypadek, który miał miejsce na długo przed wielką wojną. Tuż przed nią wielką i dodatnią rolę odgrywał w północnej Mongolii — od Urianchaju do Miasutaju — rosyjski inspektor górniczy, inżynier Eugeniusz Różycki, kaliszanin.

    Ten zrównoważony, kulturalny i inteligentny człowiek był zaszczycony przez Mongołów, Sojotów i Dżungurów tytułem sędziego i rozstrzygał według sumienia spory między książętami a dzierżawcami pastwisk, odbywając w tym celu dalekie nieraz wyprawy poza granice Rosji Azjatyckiej.

    INŻYNIER Z WARSZAWY — OPIEKUN SYBIRAKÓW.

    W Ulinsutaju przebywał z rodziną warszawianin, inżynier Stanisław Błoński, przedstawiciel amerykańskiej firmy Anderson and Mayer. Ten rodak nasz cieszył się wielkim poważaniem wśród Mongołów, że odgrywał rolę konsula polskiego i zawdzięczając mu, uciekinierzy Polacy i żołnierze 5-tej sybiryjskiej dywizji szczęśliwie powrócili do Polski i wzięli udział w ostatecznej rozgrywce z bolszewikami w puszczy Kurpiowskiej i Augustowskiej.

    Słowo Błońskiego było bezapelacyjnym dla Mongołów wyrokiem i wekslem w handlowych stosunkach pomiędzy nimi a Chińczykami i rosyjskimi kolonistami. Obecnie Stanisław Błoński z małżonką i synami — inżynierami mieszka w San-Francisko i jest znanym i poważanym działaczem wśród kolonii polskiej w stanie Kalifornia.

    SZYMANOWSKI — CZŁONEK SPRAWIEDLIWY.

    W Ulinsutaju prowadził dość rozległe interesy handlowe Polak Szymanowski, występujący w imieniu pewnej firmy rosyjskiej (Bracia Czurinowie). Człowiek mało wykształcony, nosił on dumnie nazwisko polskie i był przez Mongołów poważany.

    Do niego przeszła koncesja na złote kopalnie, należące do spółki akcyjnej „Mongolor” w chanacie Tuszetu. Szymanowski marzył o założeniu tam wielkiego przedsiębiorstwa polskiego, lecz zawierucha wojenna, gdy czerwoni wdzierali się do Mongolii, zmiotła tego Polaka z powierzchni ziemi. Zostały po nimi tylko wspomnienia wśród tych rodaków, których w dzikiej Mongolii przytulił i dał możność powrotu do kraju. Mongołowie nazywali go „człowiekiem sprawiedliwym” i liczyli się z jego zdaniem.

    LEKARZ MONGOŁÓW.

    Piotr Jezierski zasłynął jako lekarz i weterynarz. Zdaje mi się, że był tylko weterynarzem.

    Tłumy Mongołów zjeżdżały się do niego do Urgi po pomoc lekarską. Udzielał jej bezinteresownie. Marzył jak i Szymanowski, o zwerbowaniu polskich fachowców i robotników z Podkarpacia, skąd pochodził, przywędrowawszy na Sybir, jako jeniec austriacki. Otrzymał koncesje na źródła ropy w obwodzie Kobdo i koło jeziora Ubsa.

    Krwawa akcja „białego” generała — barona Ungerna, porwała w swój wir Jezierskiego. Zginął z ręki siepaczy niepoczytalnego Ungera.

    POLAK — PRZYJACIEL „ŻYWEGO BUDDY”.

    W stolicy Mongolii Urdze od dłuższego szeregu lat przebywał technik telegraficzny — Michał Aleksander Wołłosowicz, zarządzający jedyną w Hałcha linią telegraficzną Irkuck—Kałgan.

    Ten Polak był osobistym przyjacielem i doradcą arcykapłana lamaickiego „żywego” Buddy i cesarza Mongolii.

    Zawdzięczając jego wpływom dziesiątki jeżeli nie setki Polaków szczęśliwie przeszły niezmierzone obszary Mongolii i powróciły do ojczyzny. Los tego „ambasadora” polskości nie jest mi znany. (M. A. Wołłosowicz zmarł w Charbinie w roku 1931. Przyp. red.).

    ORGANIZATORZY KAWALERII ŻYWEGO BUDDY.

    Dwaj wojskowi — gen. Malinowski i płk. Aleksandrowicz dobrze zasłużyli się dla sprawy obrony Mongolii przed zalewem bolszewickim. Oni to bowiem zorganizowali armię konną Żywego Buddy i wzmocnili akcję wojenną barona Ungera świeżym wojskiem.

    Obaj wysoko cenieni przez chanów i arcykapłana działacze wojskowi powrócili do Polski i mieszkają na rodzimej ziemi.

    Wojna chińsko-japońska i tocząca się obecnie na linii Buir–Nor [Buir–Nur] rzeka Hałha „mała wojna” pomiędzy Rosją Sowiecką a Japonią — uczynią Mongolię wolną i zjednoczoną, to znaczy połączy Mongolię Zewnętrzną i Wewnętrzną z ziemią Ordosów, Oletów i Ałaszanien.

    Ten olbrzymi, prawie niezaludniony i wyniszczony obecnie kraj dążyć będzie do podniesienia się i rozwoju. Mile widziani tam będą „neutralni” koloniści. Polacy, których Mongołowie dobrze znają i pamiętają, gdyż kilku ich walczyło nawet o niepodległość tego ludu, mają dużo szans na uzyskanie wspaniałego terenu do swej ekspansji kolonizacyjnej, do wyeksploatowania rynku surowcowego, rozwoju przemysłowego i handlu.

    Do tego należy być przygotowanym, aby w chwili ogłoszenia niepodległości Mongolii, wystąpić z propozycjami kolonizacyjnymi i organizacyjnymi, opierając je na zasadzie désintéreseement politycznego. Gra warta świec. Olbrzymie bowiem pustkowia Mongolii — to prawdziwy skarbiec najcenniejszych surowców.




    Pierwszy i ostatni tekst dzieli 16 lat. Znów wróciliśmy do surowców, Mongolii, ścieżek i postaci znanych dobrze Ossendowskiemu. Czemu więc tekst nie jest podpisany?

---

tagi: polacy  daleki wschód   rosja  usa  syberia  chiny  azja  ossendowski  1939  stany zjednoczone  surowce  mongolia  1923  bellona  tuszet  bolesław jurkiewicz 

	umami
	13 lipca 2020 19:06

21     1536    5 zaloguj sie by polubić